Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) araştırmasında, Türkiye’de bayan girişimcilerden kefil istenme oranının erkeklerden yüzde 26 daha fazla olduğunu ortaya koydu. Araştırmayı kıymetlendiren EBRD Kıdemli Ekonomisti J. Michelle Brock, genç banka çalışanlarının, 45 yaş üstü banka çalışanlarına nazaran bayanlardan kefil isteme oranlarının daha yüksek olduğunu belirtti.
EBRD tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada, Türkiye’de bankaların kredi verme sürecinde bayan ve erkek teşebbüsçüler ortasında ayrımcılık yaptığı sonucuna varıldı. J. Michelle Brock ve Ralph De Haas tarafından kaleme alınan araştırmada, Türkiye’deki bayan ve erkek girişimcilerin kredi müracaatlarında şartsız onay alma oranının tıpkı olduğu ancak bayan girişimcilerden kefil istenme oranının erkeklerden yüzde 26 daha fazla olduğu belirtildi.
Bloomberg HT’ye konuşan EBRD Kıdemli Ekonomisti J. Michelle Brock, Türkiye’de bayan girişimcilerin kredi müracaat sürecinde ayrımcılığa uğrama sebeplerini ve bu ayrımcılığın ülke iktisadına olan sonuçlarını kıymetlendirdi.
Araştırma, küçük işletmelere verilen kredilerde cinsiyet ayrımcılığını ortaya koymak emeliyle 334 Türk banka çalışanı ile yapıldı. Raporda, ayrımcılığın temel olarak kredi müracaatında bulunan ve erkek hâkim dallarda çalışan bayanları etkilediği belirtildi. Başka taraftan, genç banka çalışanlarının, 45 yaş üstü banka çalışanlarına nazaran bayan girişimcilerden kefil isteme oranlarının daha yüksek olduğu ortaya çıktı.
Brock, Türkiye’de tıpkı firmayı işleten ve birebir maharete sahip iki işletmecinin birebir ölçüde kredi talep ettiğini fakat bayan işletmecilerden kefil istenme oranının erkeklere nazaran yüzde 26 daha yüksek olduğunu söyledi. Bayan girişimcilerin babalarından ya da erkek kardeşlerinden kefil olmasını istediğini belirten Brock, bu durumun bayan işletmecinin toplumsal etrafı için hayli maliyetli bir hal aldığını lisana getirdi.
Brock, bayanlardan kefil istenmesinin ülke iktisadına olan tesirini değerlendirdiği konuşmasında, bayan işletmecinin kefil bulamaması durumunda projeyi rafa kaldırdığını ya da bayanların çoğunlukta olduğu diğer bir kesime yönelmek zorunda kaldığını belirtti. Kârlı bir projenin gerçekleştirilememesinin şirketin büyümesini etkilediğini söyleyen Brock, bunun da dolaylı olarak devlet için düşük vergi gelirine neden olduğunu lisana getirdi.
“Genç bankacılar bayanlara kredi vermekte daha temkinli”
Genç banka çalışanlarının, 45 yaş üstü banka çalışanlarına nazaran bayan girişimcilerden kefil isteme oranlarının daha yüksek olmasının nedenini pahalandıran Brock, şu tabirleri kullandı:
“Aslında bu mantığa ters bir sonuç, zira çoklukla gençlerin daha açık fikirli olmasını bekleriz. Lakin gerçek şu ki, mesleğinize birinci başladığınızda, bilhassa bir çalışan olarak, bankanızın kredi verdiği kısımlar hakkında öğrenmeniz gereken çok şey vardır. Kâğıt üzerinde epey âlâ görünen bir adayın evrakıyla ne yapacağınız konusunda kararsız olabilirsiniz ve perde ardında farkında olmadığınız bir şeyler olabileceğinden endişeleniyorsunuzdur. Zira bilhassa inşaat, gemicilik yahut öteki erkek hâkim dallarda bayanları görmeye alışık değilsinizdir. Bizim yorumumuz, belirsizlik ortamında bu genç çalışanların bir nevi para kaybetme riskini azaltmak için kefil isteyerek kendini müdafaaya ittiğidir.”
Ayrımcılığın önlenmesine yönelik 3 strateji belirlendi
Araştırmada, bayan girişimcilerin maruz kaldığı ayrımcılığın önlenmesi hedefiyle 3 stratejinin uygulanması öneriliyor. Bunlardan birincisi, kredi temin etmede misyonlu genç banka çalışanlarının bulunduğu kümelere daha kıdemli çalışanların eklenmesi.
İkinci olarak, örtük önyargıların gerçek dünyadaki tesirini hafifletmeye yönelik stratejilerin izlenmesi tavsiye ediliyor. Örneğin, bankaların bayanlara kefilsiz kredi vermek için şube seviyesinde amaçlar belirlemesi ve bu amacı karşılayamayan şubelerin sorumlu tutması üzere. Ya da, başarılı bayan girişimcilerin bankaların iç irtibat ve eğitim programlarına entegre edilmesi öneriliyor.
Üçüncü olarak, banka kredilendirmelerinin büsbütün algoritmik karar verme formülü ile değiştirilebileceği öneriliyor. Fakat, raporda algoritmik kredi puanlamasının, örtük önyargılara eğilimli kesimlerde yüz yüze ayrımcılığı azaltabilirken, kredi verme açısından toplumsal kümeler ortasındaki eşitsizlikleri azaltmada başarısız olabileceği belirtiliyor.