Türkiye İş Bankası ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), denizlerdeki yaşama dair bilimsel ve akademik çalışmalara takviye olmak üzere iş birliğine gitti. İş Bankası, iş birliği kapsamında Fransa’da üretilen ve “Deniz Kâşifi” ismi verilen, Türkiye’de birinci kere kullanılacak insansız su altı planörü glider aygıtını, ODTÜ bünyesindeki Deniz Bilimleri Enstitüsü’nün kullanımına sundu.
“Deniz Kâşifi”nin ODTÜ’ye teslimi vesilesiyle İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Verşan Kök, ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu ve bilim dünyasından konukların iştirakiyle bir tanıtım toplantısı düzenlendi. İş Bankası Genel Müdürü Hakan Ortan, toplantıda yaptığı konuşmada, “Aklıyla, muhakeme gücüyle, bağlantı maharetleri ve hayal kurma kabiliyeti ile öteki çeşitlerden ayrışan, araç gereç geliştirme yetenekleriyle öteki çeşitlerden üstün olan insanoğlu, üzerinde yaşadığı gezegenin sonunu getirme konusunda da bu üstünlüklerini kullanmada kararlı ve emin görünüyor. Boş ve çok hoş bir gezegende kaynakların sonsuz, sınırsız olduğunu düşünerek başladığımız seyahatte, yavaş yavaş sonlara yaklaştığımızı görüyoruz” sözlerini kullandı.
‘İHTİYACIMIZDAN FAZLASINI TÜKETEREK, KİRLETEREK VE FİKİRSİZCE HAREKET EDİYORUZ’
2021 yılında Marmara Denizi’nde görülen müsilajı hatırlatan Ortan, konuşmasına şöyle devam etti:
“İhtiyacımızdan fazlasını tüketerek, yok ederek, kirleterek zalimce ve fikirsizce, büyük bir hırsla, kaybet-kaybet anlayışıyla hareket ediyoruz. Yakın geçmişte başlayan savaş, güç ve besin krizi, su baskınları ve orman yangınları bizi kendimize getirmeye maalesef yetmedi. Bir sabah uyandığımızda masmavi denizimizin üzerinde daha evvel hiç görmediğimiz ismini da daha sonra öğrendiğimiz müsilaj gerçeğiyle yüzleştik. Bilim insanlarımızın yıllarca lisana getirdikleri, kendilerine sıkıntı edindikleri gerçekleri ve riskleri anlayabilmemiz için illa görmemiz, hayat kalitemizi etkileyecek boyutlara yükselmesini beklememiz gerekiyor. İşte bizlere, kurumlara düşen vazife, o gün gelmeden sorumluluk almak ve elimizi taşın altına koymaktır.”
‘MÜSİLAJ, ÇIRÇIR BALIĞINA YUVA OLDUYSA UMUT ETMEK İÇİN NEDEN DE VARDIR’
Deniz Kâşifi’nin, bu türlü bir inisiyatife örnek olduğunu vurgulayan Ortan, Türkiye’de deniz kirliliği konusundaki bilimsel ve akademik çalışmalara dayanak olacak aygıtın denizlerle ilgili yürütülen bilimsel ve akademik çalışmaların daha verimli ve büyük ölçekli yapılabilmesine imkan sağlayacağını tabir etti. Ortan ayrıyeten, Prof. Dr. Mustafa Sarı’nın, İş Bankası Kültür Yayınları’ndan çıkan ‘Müsilaj, Ağıt mı Umut mu?’ isimli kitabında anlattığı çırçır balığı örneğini şu sözlerle aktardı: “Deniz balıkları içerisinde kuş üzere yuva yaparak üreyen çok az cins vardır. Çırçır balığı da bu cinslerden biri… Çırçır balığı yuva yapmak için olağanda deniz kabuklarına, kuma muhtaçlık duyar. Prof. Dr. Sarı, müsilajın tüm Marmara’yı sardığı günlerde Erdek’te dalış yaptığı sırada bir çırçır balığının müsilaj kümesinden, etraftan taşıyabildiği çerçöpten yuva yaptığına şahit oluyor. Deniz canlılarının birçoklarını, balıkları hayattan koparan müsilaj çırçır balığına yuva olduysa, Batman’ın Sason çayında kuşağı tükendiği düşünülen ve 47 yıldır izine rastlanmayan ‘bantlı çöpçü balığı’ görüldüyse herkesin yapabileceği şeyler olduğuna inanmak, umut etmek için de çok neden vardır diye düşünüyorum.”
‘İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA MERKEZİ KURDUK’
ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Mustafa Verşan Kök de İş Bankası’nın katkısıyla edinilen glider aygıtıyla iklim değişikliği başta olmak üzere denizlerde birçok probleme tahlil geliştirebilecek çalışmaların mümkün olacağını belirterek, şu tabirleri kullandı: “Bu kapsamda denizlerimizin daha uygun anlaşılması ve ekosistem sıhhatinin durumunu daha âlâ tespit edilmesi sağlanacak. Bilimsel mükemmeliyet önceliğimiz yanında üniversite-sanayi iş birliği vizyonumuzu da desteklemek gayesiyle bir müddet evvel bünyemizde bir İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi kurduk. Bu merkez çatısı altında da bilhassa topumu bilinçlendirme, kapasite geliştirme ve farkındalık mevzularında İş Bankası ile işbirliğini çok önemsiyoruz. Ülke muhtaçlıklarını göz önünde bulundurarak denizlerden planlı, sürdürülebilir ve daha verimli faydalanmak ismine bu proje müddetince yürütülecek çalışmalara herkesi katkı vermeye davet ediyorum.”
‘UMUDUMUZ DAHA MAVİ DENİZLER’
ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Barış Salihoğlu ise Deniz Kâşifi’nin, kritik bir adım olduğunun vurgulayarak, “Bu çeşit müşahede sistemleri, umarız ülkemizde artarak yayılacak. Bu bahiste çalışmak isteyen her kuruma dayanak olmaya hazırız. İş Bankası ve ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitümüz iş birliğini toplumu bilinçlendirme, deniz ve iklim okuryazarlığını arttırma istikametinde de ilerletmek dileğindeyiz. Gerek DEKOSİM – Deniz Ekosistem ve İklim Araştırmaları Merkezi gerek yeni kurulan ODTÜ İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Kalkınma Uygulama ve Araştırma Merkezi kapsamında yeni fikirler ve projeler geliştiriyoruz. Umudumuz gelecek jenerasyonlara daha mavi denizler, daha pak bir dünya bırakabilmek” tabirlerini kullandı.
DENİZ KÂŞİFİ
Deniz altında gemiden bağımsız olarak belirlenen bir rota çerçevesinde 100 güne kadar ölçüm yapabilen ve 1.000 metre derinliğe kadar inebilen aygıt, yüzeye çıktığında topladığı bilgileri muhakkak aralıklarla uydu sistemi üzerinden bilim beşerlerine aktarabiliyor. Sıcaklık, tuzluluk, oksijen, klorofil, bulanıklık üzere su kolonunun özelliklerini ölçebilen çok çeşitli sensörlerle donatılan glider aygıtı, her türlü şartta oşinografik ölçümler için kullanılabiliyor. Aygıtı dünyadaki benzerlerinden ayıran en değerli özelliği ise üzerinde taşıdığı gerçek vakitli azot ölçebilen sensörü. Bu sensör, şu anda denizlerde besin tuzu ölçümü yapabilen en son teknolojiyi içeriyor.
Kirliliğin önlenmesi ve ekosistemin sürdürülebilirliğinde yol gösterici olması planlanan aygıt; iklim değişikliğinin denizlerdeki olumsuz tesirleri başta olmak üzere data gereksinimi çok fazla olan problemlerin tespit edilmesi, takip edilmesi ve gerekli önlemlerin alınabilmesi, tahlil tekliflerinin geliştirilebilmesi için bilgi toplayacak. (HABER MERKEZİ)