Her sene 25 Kasım Bayana Yönelik Şiddetle Memleketler arası Gayret Günü kapsamında şiddeti farklı açılardan ele alan kampanyalar yapan Bayan ve Demokrasi Derneği (KADEM), bu yılki temasını “Israrlı Takip” olarak belirledi. Son yıllarda gerek fizikî olarak gerekse telefon yahut toplumsal medya aracılığıyla ısrarlı takibe maruz kalan bayanların artık sığınacağı bir yasa var. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda “şiddet suçu” kapsamına alınan ısrarlı takip, bayanların kaygılı düşü olmaktan çıkıyor. Ama bunun kabahat kapsamına alındığını çok az insan biliyor. Toplumda şuur ve farkındalık oluşması ismine yapılan kampanyayı, KADEM Mütevelli Heyet Lideri Sümeyye Erdoğan Bayraktar’la konuştuk. Hangi yolla olursa olsun ısrarlı takibin bayanı korkutan, güvenlik kaygısı taşımasına yol açan bir hareket olduğunu söyleyen Bayraktar, “Rahatsız, huzursuz yahut huzursuz olduğunda, korktuğunda, kendini inançta hissetmediğinde ‘Yasaya tutun. O seni korur’ diyeceğiz” açıklamasını yaptı. Son yıllarda bayana yönelik şiddetle ilgili atılan adımları da kıymetlendiren Bayraktar, şimdi şiddet ortaya çıkmadan önünü alabilmenin değerine vurgu yaptı.
S
*25 Kasım Bayana Yönelik Şiddetle Memleketler arası Gayret Günü kapsamında her sene kampanyalar düzenliyorsunuz. Bu sene Israrlı Takip konusunu seçmenizin sebebi ne?
Öncelikle şunun altını tekrar tekrar çizmemiz lazım: “Bütün şiddet cinsleri hak ihlalidir, insanlık ayıbıdır ve hatadır.” Lakin ne yazık ki şiddet tüm dünyanın ortak sorunu. Biz KADEM olarak her yıl 25 Kasım Milletlerarası Bayana Yönelik Şiddetle Uğraş Günü’nde, şiddeti farklı açılardan ele aldığımız kampanyalar düzenliyoruz. Kamu spotları, saha çalışmaları ve toplumsal medya içerikleriyle, öncelikle toplumsal farkındalık oluşturmaya çalışıyoruz.
İfade ettiğiniz üzere bu yılki kampanyamızın temasını da “Israrlı Takip” olarak belirledik.
Biliyorsunuz ısrarlı takip, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda “şiddet suçu” kapsamına alındı. Bu, şiddetle gayrette çok değerli bir gelişme. Ancak ısrarlı takip aksiyonunun bir hata olduğunun toplumda yeteri kadar bilinmediğini düşünüyoruz. Biz de kamu spotumuzla ve toplumsal medya içeriklerimizle, ısrarlı takibin hak ihlali ve bir şiddet tipi olduğuna dikkat çekmek istiyoruz.
Çünkü bilhassa son yıllarda bayanların gerek fizikî olarak gerekse telefon ve toplumsal medya üzerinden ısrarlı takibe maruz kaldığını biliyoruz.
CİNAYETE KADAR GİDEBİLİR
Hangi yolla olursa olsun ısrarlı takip, bayanı korkutan, huzursuz eden, baskı altına alan, onun huzur ve sükûnunu bozan ve güvenlik kaygısı taşımasına yol açan bir hareket. Bunun da ötesinde ısrarlı takip dâhil olmak üzere ruhsal şiddet cinslerinin, her vakit fizikî şiddete dönüşme potansiyeli taşıdığını da unutmamak lazım. Zira mağduru ikna edemeyen yahut üzerinde hâkimiyet kuramayan birinin ısrarlı takip aksiyonları, giderek daha tehlikeli ve tehditkâr davranışlara, fizikî yahut cinsel hücuma dönüşebiliyor. Hatta talepleri karşılık görmeyen fail, bu şiddeti cinayete kadar götürebiliyor.
ISRARLI TAKİP SUÇTUR
Bizler de bayanların sıklıkla maruz kaldığı ısrarlı takip öykülerinden yola çıkarak bir spot sinema hazırladık. Toplumda şuur ve farkındalık oluşması ismine kampanya boyunca ısrarlı takibi anlatacağız. Rahatsız, huzursuz yahut huzursuz olduğunda, korktuğunda, kendini inançta hissetmediğinde “Yasaya tutun. O seni korur” diyeceğiz. “Israrlı Takip Bir Şiddet Çeşididir ve Suçtur” sloganımızla, bu hareketi hafifletmenin, görmezden gelmenin yahut sessiz kalmanın doğuracağı olumsuz sonuçların altını çizeceğiz.
*Şiddet olup bittikten sonra yapılacak olanlar konuşuluyor daima. Şiddetin oluşmaması için önleyici önlem olarak neler yapılmalı?
Bizim bütün uğraşımız, şimdi şiddet ortaya çıkmadan önünü alabilmek. Bir bayan, şiddetin rastgele bir çeşidine ya da derecesine maruz kalıyorsa derhal sesini çıkartabilsin, yardım isteyebilsin ve ziyan görmesin istiyoruz. Bunun için de şiddeti; öncülleri, belirtileri, basamakları ve korunma yollarıyla birlikte ulaşabildiğimiz herkese anlatıyoruz. Yani problemin eğitim ayağı bizim için hayati ehemmiyet taşıyor.
KADINA EL KALKMAZ
Bu sebeple eğitim çalışmalarımız da bir yandan devam ediyor. Mesela, “İki İnsan Eğitimi bizim en uzun soluklu eğitimlerimizden biri. Tekrar bugüne kadar Toplumsal Takviyeler ve Kamuya Erişim Eğitimlerimiz kapsamında yüz binlerce şahsa ulaştık. Bayanların hayatlarını kolaylaştıracak yasal düzenlemelere ait bilgi sahibi olmalarını amaçladığımız Bayan Yasal Hakları Eğitim Programımız var. Bunun yanında “Güven Toplumu İnşası: Şiddetin Anatomisi ve Tahlil Yolları” başlıklı eğitimimizde de şahsen şiddeti inceliyoruz. Tekrar farklı STK’lar, üniversiteler ve bakanlıklar da bu hususta önemli çalışmalar yapıyor. Mesela İçişleri Bakanlığı, “Kadına El Kalkamaz” sloganıyla bir program yürüttü ve bu program kapsamında 4 milyona yakın erkeğe bilgilendirmeler yapıldı, eğitimler verildi.
ŞİDDET AİLEDE ÖĞRENİLİYOR
Tabii bunların da ötesinde iş ailede başlıyor. Şiddet birinci başta ailede ve yakın etrafta öğreniliyor. Anne baba bir meseleyle karşılaştığında şiddete başvuruyorsa çocuk şiddeti bir sorun çözme yolu olarak kodluyor. Burada birinci başta anne ve babanın birbirlerine muameleleri çok kıymetli. Çocuğun şahsen şiddete maruz kalması ise şiddete yatkınlığı artıran bir öge. Yalnızca fizikî şiddetten de bahsetmiyorum. Bir çocuk daima hor görülüyor ve özgüveni zedeleniyorsa o çocuğun şiddete başvurma ihtimali artıyor. Çocuğun sevgi ve hürmet dolu bir ailede yetişmesi ise yalnızca anne ile mümkün olamaz. Babanın yakın ilgisi, şefkati ve rol modelliği hem kız hem erkek çocuklarda başka nedenlerle kritik değer taşıyor. Bunun da ötesinde “Bir çocuğun yetişmesi için bir köy gerekir” sözündeki üzere, geniş ailenin ve toplumsallaşma için de yakın etrafın takviyesi çok kıymetli.
KADINA ŞİDDET ARTMADI AZALDI
*İstanbul Sözleşmesi’nden çıkmamızın bayana yönelik şiddeti artıracağı konuşulmuştu. Kontrattan çıkalı bir buçuk seneyi geçti. Bayana yönelik şiddette artış yaşandığını düşünüyor musunuz? Yahut elinizde buna yönelik bilgi var mı?
İstanbul Mukavelesi, bayana yönelik şiddetle çabayı hedef edinen, şiddetle gayrette 6284 Sayılı Kanunu denetleme ve mağduru müdafaa noktasında değerli fonksiyona sahip milletlerarası bir çerçeve metindi. Fakat biz daima şunu söyledik, bir memleketler arası metin tek başına bayanları ne öldürür ne yaşatır. Burada çok daha karmaşık dinamikler var. Devlet, Mayıs 2021’de mukaveleden çekilme kararı aldı fakat yasa hala mevzuatta yer alıyor. Değerli olan bu. O tarihten bu güne bayan şiddetinde artış olduğuna dair rastgele bir bilgi yok. Hatta mukavelede imzamızın olduğu 2018 yılında Türkiye’de 405 bayan, 2019’da 421 bayan, 2020’de ise 409 bayan cinayeti işlendiğini görüyoruz. Kontrattan çekildiğimiz 2021 yılında ise 309 bayan cinayeti rapor edilmiş. Bununla birlikte bakanlığın bilgilerinde bayan cinayetlerinin 1 Ocak-6 Ekim 2022 tarihleri ortasında, geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 7 azalarak, 225’e düştüğü yer alıyor. Ancak tabi bayana şiddet üzere toplumsal olaylarda potansiyel bir değişim bir- iki yılda anlaşılamaz. Bunu görmek için biraz daha beklemek gerekecek.
İYİ HAL İNDİRİMİNİN KALDIRILMASI ÖNEMLİ
*Türkiye’de bayana yönelik şiddetle ilgili maddeleri kâfi buluyor musunuz?
Aslında Türkiye’de son yıllarda çok önemli mevzuat çalışmaları yapıldı. 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Bayana Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un yürürlüğe girmesi ile bayanların korunmasına dair kıymetli adımlar atıldı. Yakın vakitte ısrarlı takibin hata kapsamına alınması, güzel hal indiriminin kaldırılması tekrar değerli adımlardı. Pek çok bayanın şiddet failinin konuttan uzaklaştırılması ile hayatta kaldığı artık inkâr edilemez bir gerçek. Ama kimi durumlarda ne yazık ki bu önlem kararının tek başına deva olmadığı anlaşılıyor. Bu mevzuda Polis Teşkilatı’nın raporları da rehabilitasyon hizmetlerinin geliştirilmesi ve failin davranışlarının takip edilmesinin büyük ehemmiyet arz ettiğini gösteriyor.
TEK BİR DAVET YETİYOR
Emniyet güçlerinden sıhhat işçisi ve yargı mensuplarına kadar bütün devlet üniteleri şiddetle ilgili eğitimler alıyor ve önemli bir farkındalık sürecinden geçiyor. Vakit zaman uygulamada kimi aksaklıklar yaşansa da bu alanda bir hassasiyet geliştiğini görüyoruz. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, Belediyeler ve STK’lara bağlı çalışan bayan konukevleri de dâhil olmak üzere toplam 149 bayan konukevi 3624 kapasite ile hizmet veriyor. Şiddet gören bayanlara barınma ve rehabilitasyon hizmeti sağlanıyor. Ayrıyeten İç İşleri Bakanlığı tarafından yürütülmeye başlanan bir taşınabilir uygulama KADES Bayan Takviye Uygulaması ile şiddete maruz kalan bayanlar tek bir davet ile emniyet güçlerine ulaşabiliyor. 2021 yılı prestijiyle KADES indirilme sayısı 4 milyona, ihbar sayısı da 519 bine ulaşmış.
KADINLAR YALNIZ VE ÇARESİZ DEĞİL
Bunun dışında Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın Alo 183 Toplumsal Dayanak Hattı’yla, şiddete maruz kalan bayanlar psiko-sosyal dayanaklar alabiliyorlar ve acil durumlarda müdahale müddetlerinin kısalması hedefleniyor. Bir tehdit durumunda polisin olay yerine ulaşma mühleti ortalama 5 dakika. Şiddet görenin lehine eşin konuttan uzaklaştırılması, müdafaa talep etme hakkı üzere süratli çalışan düzenekler sayesinde bayanlar artık kendini yalnız ve çaresiz hissetmiyor, sesini çıkarabiliyor. Bu gelişmeler bizim için çok değerli.