İstanbul tedirdin! Büyük İstanbul sarsıntısı yakın mı? Her zelzele olduğunda, ülkemizde birinci akla gelen yer İstanbul oluyor. Son vakitlerde yaşanan sarsıntılar ise akıllara ‘sırada İstanbul mu var?’ sorusunu getirtiyor. Sizden gelen soruları uzmanlara sorduk. En çok merak edilen; İstanbul sarsıntısı ne vakit, hangi bölgeler daha riskli, Marmara’da tsunami olur mu? sorularına yanıt aldı. İşte geleceği varsayılan büyük İstanbul sarsıntısı hakkında merak edilenler.
Depremler Neden Oluyor?
Deprem, Dünya’nın yüzeyine yakın plaka denilen tektonik modüllerin sonlarında meydana gelir.
- Soğumaya çalışan Dünya’nın Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle apansız ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılması sonucunda; geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsmana sarsıntı denir.
Türkiye’de Neden Çok Zelzele Oluyor?
Türkiye bir plaka hududunda yer alıyor. Burada çok büyük Avrasya Plakası var.
- Güneydeki Afrika ve Arabistan Plakası kuzeye yanlışsız hareket ediyor. Türkiye’de bu ortada sıkışıyor. Doğusu sıkışan batısı genişleyen Türkiye, yani Anadolu Plakası batıya yanlışsız kaçıyor. Bu yüzden ülkemizde pek çok fay var. İşte bu faylar hareket ettikçe sarsıntılar meydana geliyor.
Türkiye’de irili ufaklı pek çok fay var. Ülkemizdeki en uzun faylar ise, Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayıdır.
Kuzey Anadolu Fayının yaklaşık 1200 kilometre, Doğu Anadolu Fayının ise yaklaşık 550 kilometre olduğu biliniyor.
Neden Daima Büyük Bir İstanbul Sarsıntısından Kelam Ediliyor?
Bunun sebebi, Türkiye’nin kuzeyinden doğu batı tarafına gerçek giden 1200 kilometre uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fayı.
- Kuzey Anadolu Fayı, ülkemizdeki en süratli fay. Fayın, doğrudaki suratı yılda 1.8 santimetreyken batıya gidildikçe bu suratın neredeyse 2.5 cm’yi bulduğu görülüyor.
Uzmanlar, 1900 yılını sıfır noktası olarak kabul edilip fay üzerinde gerçekleşen sarsıntıları inceliyor. İncelemeler gösteriyor ki sismik döngüde kırılmamış en büyük ve insan yoğunluğu en fazla olan bölge İstanbul!
Marmara’nın içi yani 150 kilometrelik kısımda yaşanan bilinen en son kırılma 1766 yılında gerçekleşmiş.
- Uzun yıllardır kırılmadığı için yalnızca Türkiye’de değil, Avrupa’da hatta tüm dünyada en riskli olarak görülen bölge İstanbul.
İstanbul’da Olacak Bir Zelzelede En Riskli Bölgeler Neresi?
Fay sınırının Marmara denizinin içinde olduğunu biliyoruz. Bunu düşünerek sarsıntının denizde olacağını varsayarsak, en çok etkilenecek bölge İstanbul.
- Marmara Denizinin etrafı da bu riske dahil.
İstanbul zelzelesi için en riskli bölgeler ise, İstanbul’un güney sahilleri!
İstanbul’un güney kıyılarının yanında; Avcılar, Büyükçekmece üzere göl yataklarında yer alan bölgeler, taban gevşek olduğu için daha büyük riske sahip görünüyor.
İstanbul zelzelesi için dere yatakları da riskli bölgeler olarak adlandırılabilir!
İstanbul’un dorukları ve genel olarak yeri düşünüldüğünde bu tehlikenin öteki bölgelerde daha az olduğu söylenebilir.
- Uzmanlar, İstanbul’un yerinin genel olarak kaya yer olduğunu söylüyor.
İstanbul’da Sarsıntı Sonrası Tsunami Tehlikesi Var mı?
Öncelikle tsunami dalgası nedir onu açıklayalım. Tsunami ‘sismik deniz dalgaları’ olarak da isimlendirilebilir.
En büyük tsunamiler, dalma batma zonlarında görülür.
İç deniz olan Marmara’nın en derin yeri 1200 metredir. Burada bulunan faylar ise yanal akımlı ve olağan faylar. Bu datalar bize gösteriyor ki, Marmara’da da tsunami olabilir. Lakin Marmara’da görülebilecek tsunamiler, Japonya’da olan üzere değil; daha küçük ölçekli yahut mahallî tsunamiler olabilir.
Depremin Habercisi Diyebileceğimiz Şeyler Var mı?
Kesin olarak bu türlü bir data sistemimiz yok!
- Uydu dataları, tarihî depremelerin paleosismolojik müşahedeler sayesinde sarsıntıların olabileceği bölgeleri kestirim edebiliriz.
Peki, Sarsıntılardan Evvel Garip Şeyler Oluyor mu?
Uzmanlar, 1999 İzmit sarsıntısından sonra yaptıkları araştırmalarda; zelzelenin, çok dar bir zonun içerisinden bir sürü küçük sarsıntı sarsıntıyla başladığını tespit etmiş. Ancak bu üzere bilgiler bile, hâlâ kesin bir bilgi edinmemizi sağlamıyor. Zira farklı bölgelerde izlenen benzeri sarsıntılar sonucu büyük sarsıntılar olmadığı da görülebiliyor.
Araştırmacılar, ellerindeki tüm dataları kullanarak süreci gözlemliyor. Yeniden de sarsıntıları evvelce varsayım etmemizi sağlayacak kesin bir data şimdi bulunmuyor.
Özellikle büyük sarsıntıları poisson dağılımı ile inceleyen araştırmacılar, zelzelelerin belirli bir istatistiği olsa bile zelzelelerin rast gele dağılmış olduğunu söylüyor.
Poisson Dağılımı Nedir?
Poisson dağılımı, belli bir sabit vakit ünite aralığında meydana gelme sayısının mümkünlüğünü tabir eder.
5 Soruda İstanbul’da Deprem! İstanbul’da En Riskli Bölgeler Neresi? Doç. Dr. Ali Özgün Konca