Avrupa ve global gaz piyasası, şimdi Rusya’nın yaptığı kesintiler nedeniyle gaz fiyatları ve güvenliği konusunda tam manasıyla tehlikeyi atlatmış değil. Ukrayna-Rusya savaşının yarattığı belirsizliğe ek olarak gaz piyasasındaki dalgalanma sürerken, birçok tüketici ve gaz ithal eden ülke bu şartlardan olumsuz etkilenmiş durumda. İstatistikler, Moskova idaresinin tehditlerine karşın, AB güç pazarında Rusya’nın tesirinin azalmakta olduğunu gösteriyor. LNG dışında öbür güç tiplerinde Rusya’dan ithalatta önemli düşüşler yaşanırken, yeşil güç konusunda yaşanan gelişmeler ve ABD’nin devreye girmesi farklı bir güç jeopolitiği oluşmasına neden oldu. Rusya güç ihracatında rotayı Asya’ya çevirirken, Avrupa ise ithalatta yeni partnerlerle devam ediyor. Fakat uzmanlar tehlikenin geçmediği ve bu yıl sonlarında başlayacak kışın farklı sonuçlar getirebileceğini söz ediyor.
Yeni Şafak’a konuşan Brüksel’deki Bruegel Enstitüsü’nden memleketler arası güç uzmanı Georg Zachmann’a nazaran Rusya, Avrupa için artık gaz güvenliği konusunda değil, lakin gaz fiyatlarını belirleme konusunda bir tesire sahip olabilir. Rusya’nın büsbütün akışı durdurduğu senaryoda bile 2023 yılında gaz konusunda bir sorun olmayacağını söyleyen Zachmann, “Ancak soğuk havanın tesiriyle gaz talebi tekrar artarsa ya da AB ülkelerinde güç siyasetleri konusunda çok önemli yanlışlar yapılırsa, Rusya gazı yine kıymetli hale gelebilir” formunda konuştu. Moskova idaresinin işgal kararı, AB ülkelerini yalnızca alternatif tedarikçiler aramaya yöneltmedi. Bu durumdan birtakım dev projeler de etkilendi. Örneğin Almanya, 2011’de inşaatına başlanan ve ülkenin güç güvenliği konusunda kritik kıymete sahip olan Nord Stream 2 projesini durdurma kararı aldı. Londra-merkezli güç analisti Dr. Elif Selin Çakır’a nazaran, Rusya aslında işgali başlatarak Avrupa pazarını kaybetmeyi göze alsa da, kendisi için tıpkı derecede yararlı olabilecek Asya pazarına yöneldi. Çalık, “Avrupa için yararlı olan şey ise, bu atağın ülkeleri yeşil güce geçiş için ellerini taşın altına koymaya zorlaması. Birçok Avrupa ülkesi bu süreçte hem alternatif ülkelerle güç muahedesi yaptı, hem de yeşil güç projelerini hızlandırdı,” formunda konuştu.
2022 yılında Avrupa Birliği (AB) ülkelerindeki gaz talebi, 50 milyar metreküpe denk gelen yüzde 10’luk bir düşüş yaşadı. AB için Rusya’nın kesintilerine karşın korkulan gaz problemi senaryosunun gerçekleşmemesinin altında ise birkaç neden rol oynuyor. Bunlar; AB ülkelerinin tedbir olarak uyguladığı siyasetler, tüketicilerin daha ihtiyatlı davranması, Rusya dışı tedarikçilerin devreye sokulması ve son olarak mevsim normallerine nazaran hayli ılıman geçen kış mevsimi olarak sıralanabilir. Bunun sonucunda, aralık ayı prestijiyle, Avrupa’nın gaz depolarındaki doluluk oranı, son 5 yılın ortalamasından yüksek olarak gerçekleşti.
Bütün bunlara karşın 2023 yılı daha da kuvvetli geçebilir. Memleketler arası Güç Ajansı tarafından yayınlanan bir rapor, Avrupa ülkeleri için bilhassa 3 temel tehlikeye işaret ediyor. Öncelikli risk, Rusya’nın Ukrayna’daki işgalinin yakın vakitte sonlanacağına dair azalan umutlar. Bu durum, Rusya’dan kıtaya gerçekleşen gaz akışının daha da azalması ve en nihayetinde sıfırlanması manasına gelebilir. İkinci faktör olarak, Çin’in LNG ithalatının 2022 yılındaki azalmadan sonra tekrar yükseliş ihtimaline işaret ediliyor. Buna bağlı olarak, milletlerarası LNG piyasasındaki rekabet artabilir.. Bu durum da, Rusya’dan gelen gazın bir kısmını LNG ile ikâme eden AB’nin işini zorlaştırabilir. Rapora nazaran, AB ülkelerinin işini zorlaştırabilecek son faktör ise, hava sıcaklarındaki değişim ihtimali. 2023 başlarında yaşanan kışın neredeyse rekor sıcaklıklara sahne olmasının akabinde, yılın sonunun ne getireceği belirsizliğini koruyor. Uzmanlar, bu olumsuz senaryoların bir ya da birkaçının gerçekleşmesi halinde ise AB’nin elinde birtakım kartlar olduğunu söz ediyor. Bunlar, güç verimliliğini artıracak tedbirler alınması, yenilenebilir güç kapasitesinin artırılması, ısı pompalarının devreye sokulması ve 2022 yılında taban noktaları gören nükleer ve hidroenerji üretiminde toparlanma olarak belirtiliyor.
Avrupa’ya nefes aldıran faktörlerden biri de, ABD’den yapılan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatı. 2022 yılında, bir evvelki yıla nazaran AB’nin LNG ithalatı yüzde 60 (50 milyar metreküp) oranında artarken, bu artan kısmın üçte ikilik kısmı ABD’den tedarik edildi. Rusya’dan azalan gaz akışına rağmen ABD tarafında bu türlü keskin bir yükseliş görülmesi de, AB’nin güç güvenliğinde Moskova yerine Washington’a mı bağımlılık oluşuyor sorusunu akla getiriyor. Zachmann’a nazaran bu, yersiz bir telaş. ABD’den ithal edilen LNG’nin, Rusya’dan ithal edilen gazdan oransal olarak çok daha az olduğunu vurgulayan Zachmann, LNG piyasasında alternatiflerin çok olmasının da bu tip bir bağımlılığa mani olacağını vurguladı. Çalık da AB ve ABD ortasında NATO faktörüne de işaret ederek, Washington idaresinin Rusya’nın boşluğunda LNG kartıyla AB ülkelerinin imdadına yetişmesinin Avrupa’nın güç jeopolitiğini değiştirdiğini söz etti. Çalık, “Karbon emisyonlarını düşürme planları çerçevesinde ABD’li şirketler Avrupa’ya LNG terminalleri kurma konusunda dayanak alıyorlar. Yeşil güce dönüş konusunda AB ve ABD birbirlerini destekliyor,” formunda konuştu.
Avrupa ve ABD ortasında artan güç trafiği, şirketlerin karlarına da yansıdı. ExxonMobil, Shell, Chevron, BP, Conoco Philips, Occidental, EOG Resources ve Pioneer Natural üzere ABD ve İngiliz merkezli güç şirketleri, 2022 yılında 2021’e kıyasla net karlarını yüzde 100’ler oranında artırdılar.