Asena Günal, kurulduğundan bu yana program koordinatörlüğünü üstlendiği Tophane’deki sanat yeri Depo‘yu, yöneticiliğini yürüttüğü 20’nci yaşını kutlayan Anadolu Kültür‘ü ve ‘Adalet Atlası’ isimli podcast serisini anlattı. 2018 yılında Anadolu Kültür’e yönelik operasyonda gözaltına alınanlar ortasında bulunan Günal, kaybedilen adaletin buldurduğu projesini, “Adalet Atlası’nın değeri, adaleti şimdiki hukuk davalarıyla sınırlamayıp çok daha geniş bir yerden farklı disiplinlerle etkileşimi içinde ele alması ve bunu yaparken de her zamanki isimlerin ve yan yanalıkların dışına çıkması…” diye tanımlıyor.
Asena Günal, ‘Adalet Atlası’ projesini ve 20. yılına giren Anadolu Kültür’ü şöyle anlatıyor:
Kuruluşunun 20. yıl dönümüne hakikat Anadolu Kültür’ün en göze çarpan faaliyetlerinden biri Adalet Atlası isimli podcast serisi oldu. Bu seriye niye gereksinim duyuldu, nasıl bir çerçeve ve akış tasarlandı?
Asena Günal: Adalet Atlası, Anadolu Kültür’ün en görünür faaliyetlerinden biri oldu hakikaten. Osman Kavala’ya yaşatılanlar, bu dehşetli Kafkaesk yargı sarmalı, ülkede mahkemeler eliyle yürütülen adaletsizliklerin sembolü haline geldi. Ona, Seyahat davasındaki öbür arkadaşlarımıza ve binlerce diğer beşere yapılan haksızlıkların bizi “adalet” üzerine yeni bir proje geliştirmeye itmesi kaçınılmazdı. Anadolu Kültür bu tıpta adaletsizliklerin direkt öznesi olmadan evvel de adalet üzerine pek çok farklı proje yürütmüştü. Diyarbakır Sanat Merkezi’nde 2004-2005 yıllarında düzenlenen Adalet Söyleşileri, 2005’teki Adalet Tüketimi standı yahut cezaevlerindeki mahkûmlara yönelik atölyeler, onların şiir ve hikayelerine yer verilen kitaplar bu kapsamda değerlendirilebilir…
World Justice Project Hukukun Üstünlüğü 2021 yılı endeksine nazaran, Türkiye bilhassa “hükümet güçlerinin denetimi”, “temel haklar” ve “ceza yargısı üzerindeki hükümet etkisi” alanlarında en makus derecelere sahip. 139 ülke ortasında 134. sırada ve Doğu Avrupa ile Orta Asya ülkeleri ortasında en berbatı. Bunlar yalnızca istatistik değil, bu dereceler bizim hayatımızın temeli, deneyimleyip teneffüs ettiklerimizin değerli bir kısmı.
Osman Beyefendi hapishanede, hukukun temel prensipleri, bunların çıkış kaynakları ve farklı disiplinlerce ele alınış biçimleri üzerine okuyup yazıyordu. Bize de bununla ilgili bir dizi aktiflik yahut yaz okulu yapmayı önerdi. O devir bir arada çalıştığımız Gökşin Uğur bunun podcast formatında olmasını önerdi. Düzgün ki de önermiş, pandemi devrinin alışkanlıklarına denk düşen bir format oldu ve çok fazla beşere ulaştı. Sonra takıma arkadaşımız Hazal Özvarış katıldı ve ikisi, İstişare Kurulu’yla bir arada yaratıcı ve kapsamlı bir içerik çıkardı. 15 kısımlık birinci dönemin başarısı bizi ikinci dönemi hazırlamaya teşvik etti.
Adalet Atlası’nın değeri, adaleti yeni hukuk davalarıyla sınırlamayıp çok daha geniş bir yerden farklı disiplinlerle etkileşimi içinde ele alması ve bunu yaparken de her zamanki isimlerin ve yan yanalıkların dışına çıkması. Adaleti, örneğin, insan sonrası, kimsesizler mezarlığı, bilgisayar oyunlarındaki yoksulluk temsilleri, masallar, yürüme, organ nakli, definecilik, jeotermal santraller vb. üzerinden ele alması… Burada Hazal’ın yaratıcılığını anmam lâzım; hukuk, sinema, edebiyat, toplumsal teori üzere farklı alanlardan gelen ve her biri alanında çok pahalı isimler olan Müşavere Kurulu’nun katkılarını da tabii… Çerçeve ve akışta tüm takımın ilgileri ve çalışma alanları tesirli oldu.
Anadolu Kültür’ün kurucu ve yöneticilerine ağır mahpus cezaları verildi, idare şurası ismine yöneticilik vazifesi de sana düştü. Kuruma ve yöneticilere yönelik birinci tehditler ne vakit başlamıştı, bunlar daima Seyahat protestoları ile mi alakalıydı?
Asena Günal: 25 Nisan’daki duruşmanın karar ânını ömür uzunluğu unutmayacağım. Hâkim, Osman Bey’in casusluktan beraat ettiğini, ancak hükümeti devirmeye teşebbüsten ağırlaştırılmış müebbet aldığını açıkladı. O sırada Gülsüm Elvan adeta hudut krizi geçirerek heyete bağırdı ve kapıya yöneldi, ne yapacağımı bilemedim ve sıkıca sarıldım, birebir esnada yakın bir arkadaşım hışımla orayı terk etti ve Gülsüm Hanım’ı kızına devredip peşinden koştum. Koridordayken salondan gelen sesler üzerine, öteki arkadaşlarımızın da tutuklandığını anladım. Bunu hiçbirimiz beklemiyorduk! Augustinus’un bir kelamı var, “Adaleti çıkarırsan devlet büyük bir çeteden öbür nedir?” diye, Ernst Fraenkel’in İkili Devlet kitabında ikinci kısmın başında alıntı olarak vardı. Biz yeniden de karşı karşıya kaldığımız haksızlıklarla hukuk içinde gayret etmeye çalışıyor, yaptığımız işi bir dirence, bir şifaya dönüştürerek, her şeye karşın devam ediyoruz.
İtiraf edeyim, işin buralara gelmesini hiç beklemiyordum. Osman Bey’i birinci aldıklarında “herhalde tutuklamazlar” demiştim, tutukladıklarında da “herhalde uzun tutmazlar”. İnanması güç lakin, beş yıl oldu. Her duruşmada umutlandım, her tutukluluk incelemesinde, her AİHM kararında –nedense umutsuz olmayı beceremiyorum. Tahminen de aklım almadığı için. Osman Beyefendi, 18 Ekim 2017’de gözaltına alınmadan çabucak evvel Pelikan kümesine bağlı olduğu tez edilen Boğaziçi Küresel’in web sitesi Yekvücut’ta amaç gösterilmişti. Site, “Osman Kavala’nın sivil şebekesi” diye “özel haber” yapıp yasal ve legal faaliyetlerimizi büyük bir komplonun kesimi üzere sundu. Sivil toplum ve yurtdışı fonlara komplocu zihniyetle yaklaşan Aydınlık etrafı de daima maksat göstermişti bizleri. Bunlarda Seyahat pek öne çıkan bir tema değildi, daha çok çok kültürlülük ve çok dillilik üzerine olan projelerimiz hedefteydi, genel olarak da Osman Bey’in idare şurası üyesi olduğu Açık Toplum…
Bence Osman Bey’i birinci aldıklarına neyle suçlayacaklarına karar vermemişlerdi, o yüzden de iddianame lakin 16 ay sonra çıktı. Anayasal teminat altına alınmış bütün hareketler kabahatmiş, bu aksiyonların ardında hükümeti devirmeye kararlı yabancı güçlerin takviyesi varmış, hepimiz onların uşağıymışız üzere bir kurgu. Üç buçuk milyon insanın katıldığı bir toplumsal hareket organize ve finanse edilebilirmiş üzere bir şuursuzluk. Casusluğa dair ikinci iddianame, birincisindeki beraati istinaf bozana kadar Osman Bey’i içeride tutmak hedefiyle bir köprü üzere kullanıldı. Orada da İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra sivil toplum örgütlerinin yabancı güçlerin istihbarat örgütleri olarak kullanıldığı anlatılıyordu. Bizim, herkesin kendini eşit yurttaş olarak hissetmesi için yaptığımız işler “bölücü faaliyetler” olarak sunuldu.
birartibir.org’dan Merve Erol’un Asena Günal’la söyleşisinin tamamı için
TIKLAYIN | Adalet Atlası’nın bütün bölümleri
TIKLAYIN | Anadolu Kültür yeni yaşını kutluyor: “Kültür ve Sanatı Paylaşarak 20 Yıl…”