İzmir Arkeoloji Müzesi’nin deposundaki az yapıtların birer aylık müddetlerle hazine odasında standa açılmasını sağlayan ‘Göremediklerinizi Göreceksiniz’ projesinin kasım ayı konsepti ‘ölü kültü’ oldu.
Sergide, günümüzden binlerce yıl evvelki cenaze merasimlerini anlatan ya da hafriyat çalışmaları sırasında mezarlıklarda bulunmuş eserler tanıtıldı.
Urla’daki Klazomenai Antik Kenti kazısından 2014 yılında çıkarılan sandal ve içindeki kayıkçının pişmiş topraktan heykelciği de standın kesimleri ortasında yer aldı.
Antik Çağ’da meyyit ruhları sandalla Stiks Nehri’nden geçirerek mitolojinin yeraltı yaradanı Hades’e götürdüğüne inanılan kayıkçı Kharoon’u anlatan yaklaşık 2 bin 400 yaşındaki heykelcik, uzmanlar tarafından restore edildikten sonra birinci defa ziyarete açılmış oldu.
Aliağa ilçesindeki Kyme Antik Kenti’ndeki mezar kazılarından çıkarılan Helenistik Dönem’den kalma bir kuğunun taşıdığı Sparta kraliçesi Leda’nın heykelciği de standın yapıtları ortasında bulunuyor.
Serginin son kesimlerini da Seferihisar ilçesinin Teos bölgesindeki nekropol alanından çıkarılan Arkaik Dönem’e ilişkin pişmiş topraktan yaklaşık 11 santimetre uzunluğundaki 2 heykelcik oluşturdu.
Saçsız, iri gözlü, kemerli burunlu, göbekli ve çömelmiş vaziyetteki erkek heykellerinin yaklaşık 2 bin 600 yıllık olduğu iddia ediliyor.
KAYIKÇI PARASININ BİNLERCE YILLIK EFSANESİ
İzmir Arkeoloji Müzesi Müdür Yardımcısı Uzman Arkeolog Elif Erginer, AA muhabirine, Antik Çağ’da hayatın bir kesimi olan mevtin çeşitli ritüellerle bağdaştırıldığını söyledi.
İnanışa nazaran, öteki dünyaya geçişin Stiks ismi verilen bir ırmak aracılığıyla yapıldığını aktaran Erginer, şu bilgileri verdi:
“Ölüm geçişine kayıkçı Kharoon ve köpeği Kerberos eşlik ediyordu. Binlerce yıl evvel yapılan birtakım ritüellerin günümüzde de hala uygulandığını biliyoruz. Mesela öteki dünyaya geçişin bir kayıkla olduğuna inanılıyordu. Biz de tabutu stilize edilmiş bir kayığa benzetebiliriz. Omuzlarda gezen bir tabutun adeta ırmağı geçen bir sal üzere ilerlediğini görebiliriz. Bunun yanı sıra kayıkçı parası dediğimiz bir para da bırakılıyordu. Ölülerin ağzına, gözlerine ya da ellerinin, avuçlarının içine bırakılan bir para vardı. Meyyit vücudunun günlük hayata dair ikramların yanı sıra tatlı kurabiye de bırakılıyordu. Bu da kayıkçı Kharoon’un köpeği için bir rüşvet niteliğindeydi. Öteki tarafa geçişin rahat yapılması için verilen bir ikramdı birebir vakitte.”
Erginer, Antik Çağ’daki cenaze anlatımını genelde beyaz tabanlı Lekythos ismi verilen vazolarda gördüklerini tabir ederek, “Belki de birinci kere elimize alabileceğimiz bir figürin halinde Kharoon tasvirini görebiliyoruz. Bu manada yapıtımız ünik (eşsiz).” diye konuştu.
Kayıkçının yapıtta maymuna benzeri biçimde tasvir edildiğini de vurgulayan Erginer, son seyahat sırasında ruhun tekrar vücuda girmemesi için meyyitin ağız ve burnunun da kapatıldığını belirtti.
SERGİDEKİ ÖTEKİ ESERLER
Sergideki bir öteki yapıtın kuğu ve Leda heykelciği olduğunu anlatan Erginer, “Mezar armağanı olan bu yapıtımız Aliağa Kyme kazılarından geldi. Mitolojiye nazaran Zeus çok çapkın bir baş allahtı. Karısı Hera’ya yakalanmadan Leda’ya kavuşmak için kuğu formuna bürünmüştü. Bu hikaye öteki sanat yapıtlarında de hayli tanınan bir mevzu.” dedi.
Elif Erginer, son yapıtların de Bes ismi verilen ve nekropolde bulunmuş milattan evvel 6-7’nci yüzyıla tarihlenen 3 boyutlu insan tasvirleri olduğunu kaydederek, Arkaik Dönem’e ilişkin bu yapıtların de eşsizliğine dikkati çekti. (AA)